2359

Model van een krabbelaar of molschip

Houten model van een krabbelaar of molschip uit de achttiende eeuw, naar voorbeeld van een model dat zich in Veere bevindt. Ook Zierikzee had vroeger een molschip. Een krabbelaar is een oude baggermolen die gebruikt werd in havens met een groot verschil tussen eb en vloed. Het vloedwater werd opgehouden in een spuikom. Bij halftij werd de mol afgemeerd voor de sluisdeuren. Bij de opening van de sluis voer de krabbelaar zeewaarts, voortgestuwd door wind en stroming. Afhankelijk van de snelheid werden aan de onderkant de verschillende ‘eggetanden’ of modderploegen in werking gebracht, waarna het snelstromende water de losgewoelde modder naar zee afvoerde.

Zand en slib
Het leek een goede oplossing om het verzanden van vaarwater tegen te gaan: een molschip of krabbelaar. De onderkant van dit scheepje was voorzien van ‘eggetanden’, ook wel modderploegen genoemd. Daarmee konden zand en slib van de zeebodem worden losgewoeld. Krabbelaars werden ingezet bij afgaand tij. De ebstroom spoelde de losgewoelde specie dan naar zee.
Zierikzee heeft eeuwenlang geprobeerd zijn getijdenhaven met een krabbelaar open te houden. Uit archieven is bekend dat de stad vanaf 1525 een krabbelaar had, misschien zelfs al eerder. Vermoedelijk waren deze vroege machines nog niet zo geavanceerd als dit model. Een molschip werkte vooral goed in combinatie met een spuikom. In zo’n spaarbekken kon bij opkomend tij een voorraad zeewater worden verzameld. Een sluisdeur zorgde dat het water bij afgaand tij niet terugliep. Kort voor de laagste waterstand meerde de schipper zijn mol af voor de sluisdeur en liet deze vervolgens openen. De krabbelaar voer dan, bewogen door stroom en wind, stroomafwaarts en naar gelang de snelheid werden er meer of minder modderploegen in werking gebracht. Helaas was het mollen niet afdoende. In de negentiende eeuw slibde de Oude Haven van Zierikzee toch dicht.
Het scheepsmodel is in 1985 aan de gemeente Zierikzee geschonken door het bestuur van de Slavenkas, ter gelegenheid van haar 250-jarig bestaan. De vervaardiger, Marinus Toxopeus, maakte het model naar het voorbeeld van een achttiende-eeuws model dat zich in Veere bevindt. Ook deze stad had vroeger een molschip.

Vervaardiger: Toxopeus, Marinus
Vervaardigingsplaats: Oudenbosch
Datering: 1985 tot 1985
Materiaal: hout messing textiel
Afmeting: hoogte 97.0 cm, breedte 41.0 cm, lengte 115.0 cm
Objectnummer: 2359
Eigenaar: Gemeente Schouwen-Duiveland