Licht en water
Dit fallusachtige voorwerp met elektrisch snoer is een model van de watertoren in Zierikzee. Er zit een lampje in, zodat ’s avonds als het donker is, licht door de spleetjes naar buiten schijnt. Het koperen object symboliseert als geen ander de modernisering van Zierikzee in 1930. In dat jaar werd de ‘elektrificatie’ van de stad voltooid, tegelijkertijd kregen inwoners een aansluiting op het drinkwaterleidingnet. De Zierikzeesche Nieuwsbode schreef enthousiast over ‘de moderne gemakken waaraan wij hier zoolang gespeend bleven’.
Op woensdagavond 21 mei stelde de burgemeester persoonlijk het ondergrondse elektriciteitsnet in werking. De Commissaris van de Koning, die speciaal voor de gelegenheid was uitgenodigd, hield een toespraak in het stadhuis; buiten beschenen schijnwerpers voor het eerst in de geschiedenis de stadhuistoren. Twee weken later stelde eenzelfde gezelschap van notabelen het waterleidingnet in werking. De plechtigheden vonden deze keer plaats bij de nieuw gebouwde, 53 meter hoge watertoren aan de rand van Zierikzee, waarnaar dit model is gemaakt. In de feestredes werd nog eens de lange voorgeschiedenis van de toren gememoreerd. Al in 1909 was op Schouwen- Duiveland een ‘waterleidingcomité’ opgericht, maar het had tot 1928 geduurd voordat in de duinen bij Burgh-Haamstede een pompstation was gebouwd en een leiding naar Zierikzee was aangelegd. Om het leidingnet in de stad van voldoende druk te voorzien was eerst overwogen de middeleeuwse Sint Lievensmonstertoren om te bouwen tot watertoren, maar gelukkig had men daarvan afgezien. De Zierikzeese ingenieur van Waterschap Schouwen, A. J. Ilcken, had daarop een toren ontworpen die als twee druppels water op de watertoren van Raamsdonksveer leek.
De watertoren heeft niet lang dienst gedaan; op 19 februari 1945 werd hij door de bezetter opgeblazen. Ook met ontwerper Ilcken – behalve ingenieur ook actief NSB’er – liep het niet goed af. Vanwege zijn lidmaatschap aan de Waffen SS en zijn rol bij de inundatie van Schouwen in 1944 werd hij na de oorlog tot twaalf jaar gevangenisstraf veroordeeld.
De toren is later verguisd om zijn bouwstijl en pompeuze afmetingen, maar in 1930 waren Zierikzeeënaars trots op hun moderne verworvenheid. Slager Andries Schell maakte een model van de toren in gesmolten rundervet en plaatste dit object in de verlichte etalage van zijn winkel. Loodgieter Anton Wansink, die in 1930 een goede boterham verdiende met de aanleg van waterleidingen en de verkoop van elektrische apparaten, maakte eveneens een model. Volgens een verslag in de Zierikzeesche Nieuwsbode prijkte zijn model op de dag van de opening prominent op de lunch van de notabelen in hotel Juliana. We weten niet hoe zijn model eruitzag, daarvoor is het verslag te summier, maar waarschijnlijk is het de hiernaast afgebeelde toren. Stadhuismuseum Zierikzee verwierf het object in 1997; het is niet gesigneerd.