Dieet zonder zetmeel
De Haarlemse kunstschilder Floris van Schooten (circa 1585–1656) was stillevenspecialist. Voor dit zeventiende-eeuwse schilderij verzamelde hij op een houten tafel vis, vlees, groenten en fruit. De meid maakt haring schoon; op een van de borden ligt schelvis. Het ribstuk zal ongetwijfeld na het braden behalve een lekker stuk vlees een vette jus hebben opgeleverd. De stukjes spek op de achtergrond zijn juist nogal mager. Onder de tafel staat een grote hoeveelheid stoofperen, op het tafelblad liggen enkele appels. Als groenten zijn er witte kool, artisjok, pompoen, augurken en wortelen. Op het schap in de rechterbovenhoek ligt een kaas, helemaal achterin een brood.
In de zeventiende eeuw was het keukenstuk een populair genre. Dit soort schilderijen hing niet alleen bij rijke kooplieden, ook eenvoudige burgers en ambachtslieden versierden er hun woning mee. Met een keukenstuk aan de muur kon iemand zijn gasten laten zien dat zijn provisiekast goed was gevuld. Dat was niet eens bedoeld om te pronken; men wilde vooral laten zien hoe gastvrij men was. Gasten kregen het allerbeste voorgeschoteld, ook dure producten als vlees, artisjokken en kaas.
Veel voedingsmiddelen komen ons bekend voor. Eten en drinken is immers van alle tijden. Toch zijn er verschillen tussen toen en thans. Wat opvalt is dat, afgezien van het brood dat helemaal achterin ligt, koolhydraten ontbreken. Floris van Schooten deed dat misschien met opzet. Pap, meel en brood waren immers alledaagse kost. Ook de ons zo vertrouwde aardappel heeft hij niet geschilderd, maar dat is niet vreemd. In zijn tijd was de aardappel een nieuwigheid die voor velen nog volstrekt onbekend was. In Zeeland verschenen de eerste aardappelen pas honderd jaar later op tafel. Het duurde nog eens honderd jaar voordat ze een beetje ingeburgerd raakten.
Brood en aardappelen zijn lange tijd de hoofdbestanddelen van onze maaltijd geweest. Tegenwoordig worden zetmeelproducten door sommige diëtisten afgeraden wegens de dikmakende suikers die erin zitten. Floris van Schooten laat zien wat je dan wel kunt eten.